 |
| Herşey akıştadır — Klasik olanın, Logosun dışında. Klasik olanın Zaman ile bir işi kalmamıştır, çünkü idealdir. Eskimez, yeni olmayı önemsizleştirir. Biçimde erişilen sonsuzluktur. Klasik Helenik Tin insan doğasının Bilgide, Özgürlükte ve Güzellikte gerçek açınımının karakterini sergilediği düzeye dek, Dünya-Tinine Tarihin ereksel-ussal sürecinde ilerlemenin gerçek yönünü gösterdiği düzeye dek insanlığın bütününün her zaman genç kalan güzel öğretmenidir. |
|
| Spinoza, Törebilim İçin Kısa Bir Sözlük |
|
A
acı Tristitia, Unlust, pain, tristesse
acıma commiseratio, Mitleid, pity/commiseration, commisération
acımasızlık crudelitas, Grausamkeit, cruelty, cruauté
açgözlülük (tamah) avaritia Habsucht/Geiz, avarice, avarice/avidité
açık ve seçik clarus/clare & distinctus/distincte klare und deutliche, clear and distinct, claire et distincte
ağırbaşlılık/ayıklık sobrietas, Nüchternheit, sobriety, sobriété
alay irrisio, Spott, derision, dérision
alçak turpe, schändlich, base, vilain
alçakgönüllülük modestia, Beschiedenheit, modesty, modestie
algı perceptionis Wahrnehmung, perception, perception
algılamak percipio erkennen/wahrnehmen, perceive, percevoir
anımsamak recordor erinnern, remember, rappeler
anlak intellectus, Verstand, intellect, entendement
anlamak intellego, verstehen, understand, comprendre/connaître
anlık mens/animus, Geist [animus: Gemüt], mind/soul, âme (ruh)
aşkınsal transcendentalis, transcendental, transzendentale, transcendental
atılgan intrepidus, intrepid, unerschrocken, intrépide
ayrılık diversitas, Verschiedenheit, difference, diversité
ayyaşlık ebrietas, Trunksucht, drunkenness, ivrognerie
B
bağdaşma convenientia, Übereinstimmung, agreement, accord
bağlaşım, bağlantı concatenatione, Verkettung, concatention/connection, enchaînement
beden/cisim corpus, Körper, body, corps
belirsiz (sınırsız) indefinitus, unbestimmt, indefinite, indéfinie
belit axioma, Axiom, axiom, axiome
bellek memoria, Gedächtnis, memory, mémoire
bengilik aeternitas, Ewigkeit,eternity, éternité
beti figura, Gestalt, shape/form, figure
biçim forma, Form, form, forme
biçimsel formalis, formal, formal, formel
bilgi cognitio, Erkenntnis, knowledge, connaisance
—— birinci türden bilgi cognitionem primi generis, Erkenntnis ertser Gattung, knowledge of the first kind, connaisancedu premier genre
—— ikinci türden bilgi cognitionem secundi generis, Erkenntnis zweiter Gattung, knowledge of the second kind, connaisancedu deuxiëme genre
—— sezgisel bilme scientia intuitiva, intuitive Wissen, intuitive knowledge, science intuitive
bilincinde/bilinçli olmak conscio bewußt zu sein, to be conscious, avoir conscience
birey indivuduum, Individuum, individual, individu
birşey aliquid, Etwas, something, quelque
boşinanç superstitio Aberglaube, superstition, superstition
bulanık vagus, vag, vague, vague
büyümseme existimatio Überschätzung, over-estimation/partiality, surestime
C
cisim/beden corpus, body, Körper, corps
Ç
çaba conatus Bestreben, edeavour, effort
çekingenlik verecundia, Zurückhaltung, bashfulness/‘modesty’, ‘pudeur’
çıkarsamak, vargılamak concludo erschließen, infer, conclure
çirkinlik deformitas Häßlichkeit, ugliness/deformity, laideur
D
dayanıklılık/metanet fortitudo, Geisteskraft, fortitude, force d’âme
değer (=değim/liyakat) meritus Verdienst, merit, mérite
değersizlik/boşluk vanitas,Eitelkeit, vanity, vanité
değişim mutatio, Änderung, change, changement
değişki affectio, Affektion/Modifikation, odification, affection
dehşet horror, Abscheu, horror, horreur
deneyim experientia Erfahrung, experience, expérience
devim motus Bewegung, motion, mouvement
dindarlık pietas, Frömmigkeit, piety, piété
dirimli animata beseelt, animate, animé
doğa natura, Natur, nature, nature
doğrulama/olumlama affirmatio, Bejaung/Affirmation, affirmation, affirmation
duygu affectus, Affekt, emotion/passion/affect,affection
duyu sensus, Sinne, sense, sens
duyumsamak sentio, empfinden, sense, sentir
duyunç acısı conscientae morsus, Gewissenbiß, ‘disappointment’/remorse, resserrement de conscience
dürtü impetus, Trieb, impulse, impulsion
onur/dürüstlük honestas, Ehrbarkeit, honesty/honor/self-exaltation, honnêteté
düşünce/düşünme cogitatio, Denken, thought, pensée
düşünmek cogito, denken, think, penser
düşünen şey res cogitans, denkende Ding, thinking thing, chose pensante
düzen ordo, Ordnung, order, ordre
E
edilginlik, edilim bkz. tutku
edimsellik actualitas, Wirklichkeit, actuality, actualité
eğilim propensio, Zuneigung, inclination, inclination
eksiksizlik perfectio, Vollkommenheit, perfection perfection
erdem virtus, Tugend, virtue, vertu
erek finis, Zweck, end, fin
erinç/dinginlik quietus Beruhigung, peace/repose, tranquillité
etker neden causa efficiens wirkende Ursache, efficient cause, cause efficiente
etki effectus, Wirkung, effect, effet
etkilenmek afficere, affizieren, affect, affecter
evrensel universalis universal, universal, générale
eylem actio, Handlung, action, action
G
gaddarlık saevitia, Wut, savageness/ferocity,férocité
geçici transiens, übergehend, transitient/transitive,transitif
gerçek/doğru verus, true/real, wahr/wirklich, vrai/réel
gerçeklik veritas Wahrheit, truth,vérité
görmek (bakmak) contemplor, regard, betrachten, considérer
gözüpek audax, kühn, daring, audacieux
gözüpeklik audacia, Kühnheit/Tollkühnheit,daring/audacity, audace
gurur gloria, Ehre, glory/self-exaltation, gloire
güç(süzlük) (im)potentia, (Un)Vermögen, (im)potence/(want of) power, (im)puissance
güven securitas, Zuversicht, confidence, sécurité
güzellik pulchritudo/formaSchönheit, beauty, beauté
H
hak/tüze jus, Recht, right, droit
haset invidia, Neid, envy, envie
hayret admiratio, Bewunderung, wonder/astonishment,étonnement
haz Laetitia, Lust, pleasure/joy, Joie
hırs ambitio, Ehrgeiz/Ehrsucht, ambition, ambition
hor görme dedignatio, scorn, Geringschätzung, dédain
hor görme, kendini humilitas, Niedergeschlagenheit/Demut, humility, humilité
hoşlaşma titillatio, Wohllust, titillation/excitement, chatouillement
hürmet veneratio, Hochactung, veneration,vénération
hüzün melancholia, Melancholie, melancholy, mélancolie
I
ılımlılık temperantia, Mäßigheit, temperance, tempérance
İ
içerleme indignatio, Entrüstung, indignation, indignation
içkin immanens, immanent, immanent, immanent
iffet castitas Keuschheit, chastity, chasteté
imge/imgelem imago/imaginatio Bild/Vorstellung, image/imagination, image/imagination
imgelemek imaginatur vorstellen, imagine, imaginer
insancıllık humanitas, Menschenfeundlichkeit,politenes/courtesy, humanité
istek cupiditas Begierde, desire, désir
isteme edimi volitione, Wollen/Wollensakt, volition, volition
istenç voluntas, Wille, will, volonté
itki appetitus, Triebe, appetite, appétit
iyi bonus, gut, good, bien
iyilikseverlik benevolentia, Wohlwollen, benevolence, bienveillance
K
kabahat peccatum Sünde, wrong-doing/sin,péché
karışık confusus, unklar, confused, confus
karışıklık confusio, Verwirrung, confusion/disorder,confusion
kavram conceptus, notioBegriff, notion/conception, notion/conception
keder dolor, Schmerz, pain, douleur
kendinden-hoşnutluk acquiescentia in se ipso, Selbstzufriedenheit, self-contentment, contentement de soi
kendini aşağılama abjectio, Kleinmut, self-abasement/despondency, mésestime
kendini beğenmişlik (kibir) superbia, Hochmut, ‘pride,’ orgueil
kıskançlık zelotypia, Eifersucht, jealousy, jalousie
kip modus, mode, Modus, mode
korku metus, Furcht, fear, crainte
kösnü libido, Lüsternheit, lust, lubriceté
kötü malus, schlecht, bad/evil, mal
kuşku dubitatio, Zweifel, doubt, doute
kutluluk beatitudo, happines/blessednes, Glückseligkeit, béatitude (Lat. sözcük Cicero tarafından yaratıldı)
kuvvet vis, Kraft, force, force
küçümseme despectus, Unterschätzung, disdain/contempt, mésestime
M
merhamet clementia, Milde, clemency/mercy,clémence
minnet ya minnettarlık gratia seu gratitudo, Dank oder Dankbarkeit, gratefulnsess or gratitude, reconnaissance ougratitude
mutluluk felicitas, happines, Glück, félicité
N
neden causa/ratio, Ursache,cause, cause
nefret odium, Haß, hate, haine
neşe hilaritas, Heiterkeit, merriment/cheerfulness,gaieté
Not Scholium, Anmerkung, Note, Scolie
O
olanaklı possibiles, möglich, possible, possibles
olgusallık realitatis, Realität, reality, réalité
olumlama bkz. doğrulama
olumsal contingens, zufällig, contingent, contingent
olumsallık contingentia, Zufälligkeit, contingency, contingence
olumsuzlama negatio, Negation, negation/denial,négation
ortadan kaldırmak tollo aufheben, negate, ôter (krşt. pono/ortaya koymak)
ortak/genel communisgewöhnlich, common, commun
ortak kavramlar notiones communes, Gemeinbegriffe, common notions, notions communes
ortaya koymak pono setzen, posit, poser (krşt. tollo/(ortadan) kaldırmak)
Ö
öç vindicta, Rachsucht, revenge/vengeance, vengeance
ödlek pusillanimis, ängstlich, cowardly/pusillanimous,pusillanime
ödleklik pusillanimitas, Ängsthichkeit, cowardice, pusillanimité
öfke ira, Zorn, anger, colëre
önerme Propositio, Lehrsatz, Proposition, Proposition
önyargı praejudico, Vorurteil, prejudice, préjugé
övgü laus, Lob, praise, louange
öz essentia, Wesen, essence, essence
özellik proprietas, Eigenschaft, property, propriété
özgür libera, frei, free, libre
özgürlük libertas, Freiheit, freedom, liberté
özlem desiderium, Sehnsucht, longing/‘regret’,souhait frustré
öz-sevgi philautia, Selbst-liebe, self-love,amour-propre
P
pekin certus, gewiß, certain, certain
pekinlik certitudinem, Gewißheit, certainty, certitude
pişmanlık poenitentia, Reue, repentance, repentir
S
sanı opinio Meinung, opinion, opinion
saltık absolutus, absolut, absolute,absolu
saygı reverentia, Ehrfurcht, reverence, respect
sefahat luxaria, Schwelgerei/Verschwendung, luxury/voluptuousness, gourmandise
sevgi amor, Liebe, love, amour
sevinç gaudium, Freude, joy/gladness, épanouissement
sonlu finita, endlich, finite, fini
sonsuz infinita, unendlich, infinite, infini
sonurgu corollarium, Zusatz, corollary, corollaire
süre duratio, Dauer, duration, durée
Ş
şaşkınlık consternatio, Bestürzung, consternation,consternation
şefkat misericordia, Barmherzigkeit/Mitgefühlcompassion, miséricorde
şey res Ding, thing, chose
Şeylerin Doğası rerum natura, Naturder Dinge, universe/Nature, nature
T
talih fortuna Schicksal, fortune, fortune
tanım definitio, Definition, definition, définition
tanıt(lama) demonstratio, Beweis, demonstration/proof, démonstration
Tanrı Deus Gott, God, Dieu
tapınma (ululama) devotio, Verehrung, devotion, ferveur
tekil/bireysel singulus, einzeln, indivudual, singulier
temel fundamentum, Grundlage, ground/basis,principe
terim term Ausdruck, term, terme
tikel particularis, besondere, particular, particulier
tiksinme aversio, Abneigung, aversion, aversion
toplumsal socialis, gesellschaftlich, social, sociale
töz substantiam, Substanz, substance, substance
tutku (edilginlik, edilim) passio, Leidenschaft,passion, passion
tür species, species, Art, sorte (Lat. sözcük tür, kavram, görünüş, şekil, benzerlikgibi anlamlarda da kullanılır)
U
umut spes, Hoffnung, hope, espoir
umutsuzluk desperatio, Verzweiflung, despair, désespoir
us ratio, Vernunft, reason, raison
uslamlama ratiocinatio, Schlußverfahren, reasoning/ratiocination, raisonnement
utanç pudor, Sham, shame, Honte
uzam extensio, Ausdehnung, extension, étendue
uzamlı şey res extensa, ausgedehnte Ding, extendedthing, chose étendue
Ü
ürkek timidus, furchtsam, timid, peureux
ürkeklik, ürkü timor, Scheu, timidity/fear, peur
V
varlık ens Sein/Seiende, being, être
Y
yanılgı error, Irrtum, error, erreur
yanlışlık falsitas, Falscheit, falsity, fausseté
Yardımcı Önerme Lemma, Hilfsatz, Lemma, Lemme
yararlık utilitas Nutzen, utility,utilité
yarışma aemulatio, Wetteifer, emulation, emulation
yergi vituperius, Tadel, blame, blâme
yeterli adequatus/adequataadäquat, adequate adéquate
yeti facultas, Fähigkeit, faculty, faculté
yokluk non-ens, Nichtseiende, non-being, non être
yoksunluk privatio, Mangel, privation, privation
yücegönüllülük generositas, Edelmut, generosity, générosité
yüklem attributum, Attribut, attribute, attribut
yüreklilik animositas, Seelenstärke, courage/strength of mind, fermeté
yüzsüzlük impudentia, Unverschämtheit, impudence, impudence
Z
zorunlu necessaria notwendig, necessary, nécessaire |
|
|
